Opening Maurits Wouters en Marcel Dingemanse

(Onderstaande speech werd op 22 juni 2018 uitgesproken op de opening van de tentoonstelling 'Imagine the past' van Maurits Wouters en Marcel Dingemanse in Luycks gallery Tilburg.)

(één van de getoonde werken van Maurits Wouters)

Geacht publiek,

Ik voel me vereerd dat ik vandaag deze mooie tentoonstelling mag openen. Enkele jaren geleden introduceerde ik Maurits in Tilburg toen hij werkte aan zijn prachtig project rond het Bels lijntje. Het is mooi om te zien hoe hij hier nu in de Tilburgs meest gerespecteerde kunstgallerij hangt naast Marcel Dingemanse.

Ik zou mijn tekst vandaag graag willen beginnen met het uitleggen van de paradox van de geschiedenis.

Geschiedkundigen zijn bezig met het verzamelen van feiten en data, daarmee proberen ze een verhaal te reconstrueren. Maar het verleden leeft enkel in het heden en als de verzamelde feiten niet interessant genoeg zijn om ze te vertellen, dan is het werk van de geschiedkundige ook zinloos. De vertelling, het verhaal is belangrijker dan feiten, want als je de feiten niet tot leven kunt wekken in een verhaal of kunstwerk, dan zijn feiten gedoemd te verdwijnen.

Wat we vandaag zien op de tentoonstelling, zijn twee verschillende kunstenaars die met die geschiedkundige feiten aan de slag gaan om deze tot leven te wekken.

MauritsWouters maakte als eindwerk aan het RITS Brussel een film over het Bels lijntje, een treinspoor tussen Turhout en Tilburg dat in 1867 werd gebouwd, eens rendabel was, maar als snel de ambities niet kon waarmaken. Moderniseringen bleven uit en in 1973 reed de laatste trein. In 1989 werd het traject omgevormd tot fietspad.

Zijn vader werd geboren aan de spoorverbinding, maar het huis brandde af met alle foto’s en documenten. De geschiedkundige feiten werden vernield, maar ook Maurits weet dat het verhaal belangrijker is dan de feiten en dus ging hij zelf de feiten reconstrueren. Hij filmde zijn vader die beelden maakte van de plaats waar ooit het ouderlijk huis had gestaan en ging hiermee aan de slag om een verhaal te vertellen.

We kunnen heel de film dan ook bekijken als een angst voor geheugenverlies van de maker en bij uitbreiding zijn vader. Liever iets verkeerd herinneren dan fout herinneren. Als je geheugen je herinneringen mag vervormen, waarom zou je dat dan zelf niet mogen doen? Wederom is de vertelling belangrijker dan de geschiedkundige feiten in deze meerlaagse en soms anachronistische film. (Kijk hier de trailer)

De beelden die we vandaag te zien krijgen, zijn stills uit deze film. Beelden die een geschiedenis vertellen. Een verhaal dat wordt gemanipuleerd, beelden worden bewerkt, ander archiefmateriaal uit de familie wordt verweven tot nieuwe betekenissen. Resultaat zijn vaak surrealistische beelden die aanzetten tot nadenken en reflecteren over de geschiedenis en de waarheid. Heeft het treinspoor echt bestaan, of bestond het enkel in de verbeelding van de speelgoedkamer?

(Pinholefoto van Marcel Dingemanse)

Ook Marcel Dingemanse lijkt zich zeer bewust van de eerder vermelde paradox van de geschiedenis.

Een geschiedkundige zou de beste camera gebruiken die hij kan vinden om iets vast te leggen. Een camera met tientallen megapixels om elk detail haarscherp vast te leggen voor de eeuwigheid. Maar Marcel Dingemanse doet dit niet, hij gaat ook aan de slag met de geschiedenis, maar ook hij weet dat verhaal belangrijker is dan de geschiedkundige feiten en dat gedetailleerde foto’s zelden interessantere vertellingen opleveren dan beelden waar ook het toeval een belangrijke rol speelt.

Daarom Marcel Dingemanse gebruikt zelfgemaakte pinholecamera’s, camera’s zonder lens waarbij het beeld op de gevoelige plaat gespiegeld wordt vastgelegd door een klein gaatje. Pinholecamera’s zijn afgeleid van camera obscura een instrument dat reeds gebruikt werd door Caravaggio en Vermeer. Licht is vanzelfsprekend belangrijk maar ook de belichtingstijd en de ruimte zijn moeilijk te controleren waardoor ook het toeval een belangrijke factor wordt.

Door die oncontroleerbare factoren wordt ook het maken van de foto een verhaal. Het registreren is minstens even belangrijk dan dat wat vastgelegd wordt. Een subtiele wisselwerking tussen het vastleggen en dat wat vastgelegd wordt vormt een nieuw verhaal en zorgt dat er een vertelling ontstaat die het vastgelegde in leven houdt. De vertelling die belangrijker is dan de feiten.

Het werk van Marcel Dingemanse bevat een grote afstandelijkheid, maar is toch op een vreemde manier intiem. Dit zorgt voor intrigerende werken.

Ik hoop dat jullie even hard genieten van de tentoonstelling als ik toen ik de werken voor de eerste keer zag.

Wim Paeshuyse 22062018